«ΑΡΙΩΝΑΣ» Ένας θρυλικός ποιητής - κιθαρωδός της αρχαίας Ελλάδας, που καταγόταν από τη Λέσβο. Φέρεται ότι έζησε στην αυλή του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου. Θεωρείται επινοητής του διθυράμβου. Σήμερα «ΑΡΙΩΝ» ονομάζεται ο ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ EΞΩPAΪΣTIKOΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ στο Χωριό «Σταυρός», στη Κέρκυρα.

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2007

ΣTAΥΡOΣ Ένα παλιό ελαιοχώρι

ΣTAΥΡOΣ Ένα παλιό ελαιοχώρι

Το χωριό «ΣΤΑΥΡΟΣ» ανήκει στο Δήμο Αλιλείων και απέχει ΜΟΝΟ 20 λεπτά από την Πόλη της Κέρκυρας. Ο «ΣΤΑΥΡΟΣ» είναι χαρακτηριστικό μοναδικό ελαιοχώρι, με παραδοσιακούς οικισμούς, παλιά ελαιοτριβεία και χαρακτηριστικά σπίτια.
Το χωριό το επισκέφτηκε και το αποθανάτισε με το χρωστήρα του το 1862 ο διάσημος περιηγητής EDWARD LEAR.
EΠIΣKEΦTEITE TO και θαυμάστε και εσείς, τη μοναδική θέα από το «Αγνάντι». Ακόμα, απολάψτε μαγευτικές διαδρομές μοναδικές για περιηγητές και οδοιπόρους.
Εδώ, παραθέτουμε κείμενα... (από το πρώτο βιβλίο που έκδωσε ο Σύλλογος «Aρίωνας» για το Σταυρό) ...που αναφέρονται στην παράδοση τους θρύλους και την ιστορία του χωριού μας.

Μια παλιά ιστορία με πειρατές

«... Oι αγρότες, που δούλευαν στα καμπίσια μέρη, αρχικά έμεναν πρόχειρα δίπλα στα δέντρα. Μικροί οικισμοί δημιουργήθηκαν με εκκλησίες και μικρά νεκροταφεία, αλλά το κτήριο που ξεχώριζε, ήταν το λιοτριβείο. Εκεί επεξεργάζονταν τον καρπό της ελιάς, τη συνέθλιβαν με μεγάλες βαριές μυλόπετρες και έβγαζαν το λάδι της, που το αποθήκευαν σε μεγάλα πιθάρια στο κατώι του σπιτιού τους.
Το λάδι όμως ήταν (και είναι) χρυσάφι... και το χρυσάφι τραβούσε τους κλέφτες. O μεγαλύτερος κίνδυνος εκείνη την εποχή προερχόταν από τους πειρατές.
Όλοι οι «καθώς πρέπει κύριοι των θαλασσών», κατά καιρούς  επισκέπτονταν τις ακτές του νησιού και οπλισμένοι τραβούσαν για την ενδοχώρα. Χωριά καταστρέφονταν, άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους και ο βίος τους ληστευόταν... Το λάδι τους τραβούσε σαν μαγνήτης κάθε θαλασσινό τυχοδιώκτη. Ακόμα και νόμιμοι ναυτικοί, κατά διαστήματα έμπαιναν σε πειρασμό και επιδίδονταν σε πειρατεία. Εκείνα τα χρόνια, ποτέ δεν ήξερες το καράβι που πλησίαζε τι ακριβός διαθέσεις είχε...

Κάπως έτσι αρχίζει η ιστορία του Σταυρού

Κάπου λίγο πριν από τα 1700, ένας ολόκληρος οικισμός που υπήρχε στην άκρη του κάμπου, στα ριζά ενός βουνού, καταστράφηκε -πιθανώς από πειρατές- και οι κάτοικοί του ανέβηκαν προς τα πάνω. Αυτό το πρώτο χωριό, ονομαζόταν «Γουλουμάτα» και λέγεται ότι οι αρχικοί κάτοικοί του είχαν έρθει από την Kεφαλληνία.
Προφανώς, όταν φάνηκαν οι πειρατές οι κάτοικοι πήραν ό,τι πολύτιμο είχαν, τραβήχτηκαν σε μια ορεινή τοποθεσία και κρύφτηκαν σε μια απόκρημνη σπηλιά. Οι πειρατές τους ακολούθησαν και προσπάθησαν να μπουν μέσα στο άνοιγμα... όμως ανέβαιναν ένας - ένας και οι κυνηγημένοι τους σκότωναν εύκολα. Οι πειρατές αποφάσισαν να βάλουν βαρέλια με μπαρούτι στα βράχια και να τινάξουν τη σπηλιά στον αέρα. Έτσι και έγινε!
Σήμερα, η περιοχή βρίσκεται έξω από το χωριό και λέγεται «Καμένη Γράβα». Τεράστιοι γκρεμισμένοι πέτρινοι όγκοι μαρτυρούν το θλιβερό γεγονός.

Καστρόσπιτα

Αυτό προφανώς ήταν και το γεγονός που έκανε τους κατοίκους του πρώτου χωριού να τραβηχτούν και να κατοικήσουν επάνω, στις ψηλές περιοχές. Οι πλούσιοι, έκτισαν νέα γερά κάστρα - σπίτια, έκτισαν νέα λιοτρίβια, πολλά υποστατικά και αποθήκες. Γύρω από τα κάστρα – σπίτια, τα καστρόσπιτα, οι φτωχότεροι νοικοκυραίοι έκτισαν με τη σειρά τους πέτρινα σπίτια με κατώγια και ανώγια. Νέες μάντρες με ξερολιθιές έζωσαν τον τόπο. Τώρα, εκτός από ελιές, φύτεψαν και αμυγδαλιές και  συκιές και κυρίως, κυπαρίσσια για να έχουν την απαραίτητη ξυλεία για να φτιάχνουν δοκάρια, πατώματα και οροφές.
Αν παρατηρήσουμε τον οικισμό Kομιανάτα, θα δούμε ότι σε έναν πολύ μικρό και στενό χώρο, κτίστηκαν πολλά σπίτια, το ένα δίπλα στο άλλο, όλα γύρω από κάποια άλλα μεγαλύτερα. Οι παλιοί κάτοικοι λένε ότι τα σπίτια αυτά επικοινωνούσαν μεταξύ τους με πόρτες και ανοίγματα. Λέγεται ότι από εκεί ειδοποιούνταν ή διέφευγαν οι κάτοικοι όταν κινδύνευαν.
H πάνω ορεινή περιοχή από όπου κτίστηκε το νέο χωριό και δεξιά προς το νότο, ως τον Παντοκράτορα, ονομαζόταν «Το βουνό της Μάρως».

Σανδουάρδο

Στην κορυφή αυτού του βουνού, λέγεται ότι υπήρχε ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στον άγιο Eδουάρδο (Σανδουάρδο). Εκεί ήταν και το παρατηρητήριο του χωριού. Από εκεί παρατηρούσαν τη θάλασσα. Ταυτόχρονα, ο τόπος λειτουργούσε και ως σημείο εκτέλεσης των πειρατών που συλλαμβάνονταν. Θανατώνονταν μάλιστα με σταύρωση. Γι’ αυτό λέγεται ότι όταν εμφανιζόταν καράβι στο θαλασσινό ορίζοντα, ύψωναν  στην κορυφή ένα σταυρό. Οι κάτοικοι έβλεπαν το σταυρό και λάβαιναν τα μέτρα τους... Ταυτόχρονα όμως και οι πειρατές έβλεπαν το σταυρό και καταλάβαιναν ότι τους περίμενε μαρτυρικός θάνατος.
Σ’ αυτό το γεγονός λέγεται ότι χρωστά την ονομασία του το σημερινό χωριό, ο Σταυρός.

Σινιάλα και παρατηρητήρια

Η ιστορία με το «σταυρό», πάνω στην κορυφή του βουνού, πρέπει να έχει κάποια «ιστορική» βάση. Kατ’ αρχήν όλες οι κορυφές των βουνών του νησιού θα πρέπει να λειτουργούσαν κάποτε σαν παρατηρητήρια. (...αυτό δε συνέβενε μόνο στην Κέρκυρα...) Τα σινιάλα γίνονταν με ανάμα φωτιάς, με καπνό με κάτοπτρα... αλλά και με αναρτήσεις σε ιστούς χρωματιστών υφασμάτων (μαύρο - άσπρο πανί).
Το πιο συνηθισμένο είναι ότι πάνω σε ένα κάθετο δοκό κα ανέβαζαν έναν οριζόντιο (με ύφασμα ή χωρίς). Με αυτό το τρόπο σχηματίζονταν ένας «σταυρός«... αν δεχτούμε ότι ήταν και πολύ διαδεδομένο το παλούκωμα - σταύρωμα των κακοποιών - ληστών... τότε δεν απέχουμε και πολύ από την ανάμνηση ενός τέτοιου αποτρόπαιου γεγονότος που πιθανών έλαβε χώρα στην κορυφή.

Και άλλη μαρτυρία...

Πολύ καλός γνώστης της περιοχής -ηλικιωμένος- ανέφερε στο συγγραφέα πως και στο απέναντι βουνό (πάνω από την Πάυλιανη, εκεί που σήμερα είναι κτισμένο το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία) ...υπήρχε τοποθεσία που παλαιότερα ονομάζονταν «ΣΤΑΥΡΌΣ»! Αυτό, όταν ο συγγραφέας το ανέφερε για διασταύρωση σε Σταυριώτες... Εκείνοι γέλασαν και απάντησαν πως... «Σταυρός είναι μόνο ένας! Ο δικός μας!»
Το επόμενο χρόνο ο συγγραφέας επισκέφτηκε την απέναντι κορυφή στο πανηγύρι του Προφήτη Ηλία... εκεί με έκπληξη παρατήρησε ότι τα μέλη του τοπικού συλλόγου φορούσαν μπλούζες με το σήμα του συλλόγου ... που ανέφεραν την περιοχή ως...«Εσταυρομένου»!
Σε ερώτηση του συγγραφέα δοθήκαν ταυτόσημες απαντήσεις από διαφορετικά πρόσωπα)!
Kατά την τοπική παράδοση... στην κορυφή υπήρχε -βρέθηκε- ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός! Αυτό, οι απλοί χωρικοί, που είχαν ξεχάσει από χρόνια την ύπαρξή του αλλά και την παλαιά χρήση του, το εξέλαβαν, φυσικά, σαν κάτι το θαυμαστό!
Σε ακόλουθες ερωτήσεις για πειρατές... οι ντόπιοι ανέφεραν πως, όντος παλαιά... (είχαν ακούσει από τους παππούδες τους) πως... η περιοχή υπέφερε από τις επιδρομές τους, αλλά τελικά, κατάφεραν και τους διώξανε!
Φυσικά το θέμα θέλει περισσότερη μελέτη... αλλά, η σύμπτωση είναι μεγάλη... και μάλλον μας βεβαιώνει για την εκεί ύπαρξη ενός άλλου παρατηρητηρίου, που προφανώς λειτουργούσε με τον ίδιο τρόπο με το παρατηρητήριο του «Σανδουάρδο»!

Έξι διαφορετικές γειτονιές

Σε συζήτηση για το... πως το σημερινό χωριό «Σταυρός» είναι μοιρασμένο σε έξι διαφορετικές γειτονιές... η απάντηση που δόθηκε ήταν πως... αρχικά, η περιοχές που σήμερα βρίσκονται αυτές οι γειτονιές, ήταν τόποι βόσκεις (κοπάδια - στάνες - μαντριά) «ιδιοκτησίας» διαφορετικών οικογενειών. Όταν αναγκάσθηκαν να ανέβουν προς τα επάνω (από το κάμπο) φυσικό ήταν η κάθε οικογένεια να κατοικήσει στο δικό της «βοσκότοπο»!
Mιλάμε φυσικά για πολύ πριν το 1700.
Δεν αποκλείετε όμως σε κάποιες στρατηγικές θέσεις να υπήρχαν από ακόμα πιο παλιά, κτιριακά συγκροτήματα στρατιωτικής χρίσης, κατοικίες αρχόντων, ή στρατιωτικών διοικητών, αποθήκες λαδιού, μοναστήρια... κλπ.
Μία τέτοια θέση θα πρέπει να ήταν στα Λουκάτα στην περιοχή όπου είναι κτισμένη η «Λότζα»... (το πέρασμα προς τους άγ. Δέκα, από το Κογεβίνα, ήταν ιδιαίτερα σημαντικό στρατηγικό σημείο μέχρι και πρόσφατα).
Aλλά και το πέρασμα από τα Κομιανάτα προς τη θάλασσα των Μπενιτσών, ήταν σημαντικό και έπρεπε να φυλάσσετε Αν επισκεφτείτε το λόφο της Αγ. Τριάδος θα καταλάβετε πόση στρατηγική σημασία είχε.
Ένα ακόμα πέρασμα στρατηγικής σημασίας θα πρέπει να ήταν και τα Κορνάτα.
Σε αυτά τα σημεία λοιπόν, όσοι έφυγαν από τον κάμπο, βρήκαν καταφύγιο και προστασία. Και εμείς στη θέση τους το ίδιο θα κάναμε... και σε αυτά τα σημεία θα καταφεύγαμε.!

Γιορτές και Πανηγύρια σήμερα στο Σταυρό

Στο χωριό «Σταυρός», υπάρχουν πολλές παλιές εκκλησίες και με αφορμή τον εορτασμό τους... οργανώνονται όλο το χρόνο θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις και πανηγύρια. Ο εορτασμός της κάθε εκκλησίας περιλάμβανε λειτουργία, λιτανεία και πανηγύρι με μουσική και χορό. Οι εκδηλώσεις αυτές ήταν και είναι πολύ αγαπητές στους Σταυριώτες.
Λιτανείες (αναστάσιμες) είναι τρις: • Του Αγίου Πνεύματος, στα Λουκάτα. • Των Μυροφόρων, στον Παντοκράτορα. • Της Παναγίας Βλαχέρενας, στα Κορνάτα. Η πιο εντυπωσιακή είναι αυτή Των Μυροφόρων όπου όλο το χωριό και κάτοικοι της γύρο περιοχής ανεβαίνουν με λάβαρα και άγιες εικόνες επάνω στο βουνό του Παντοκράτορα.
Τα κυριότερα πανηγύρια είναι:
•Του Αγίου Πνεύματος (Ιούνιος).
•Η Ύψωση του Τίμιου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) και
•Η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου).
Η μεγάλη γιορτή της Παναγία: Η πρώτη και μεγαλύτερη γιορτή σε όλη την Ελλάδα, όμως, είναι της Παναγίας. Φυσικά και στο Σταυρό, η Κοίμηση της Θεομήτορος είναι η μεγαλύτερη γιορτή. Τον Aύγουστο, το χωριό έχει τη μεγαλύτερη κίνηση. Όλοι οι ξενιτεμένοι Σταυριώτες, αυτό το μήνα διαλέγουν να επιστρέψουν έστω για λίγο στον τόπο τους. Αυτός ο ερχομός με τη γιορτή της Παναγίας, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη ιερότητα.
Την 14η Αυγούστου, παραμονή της γιορτής, οι Σταυριώτες μαζεύονται στην εκκλησία και ψάλουν τα Επιτάφια Εγκώμια προς την Παναγία. Το βράδυ τρώνε όλοι μαζί την παραδοσιακή «ορφανή» μακαρονάδα. Βλέπετε, οι Σταυριώτες κρατούν πολυήμερη νηστεία. Αυτή η σύναξη κανονικά πρέπει να είναι σιωπηλή, χωρίς μουσική, γιατί αναπαριστά το «ξενύχτι» της Θεομήτορος.
Την επόμενη μέρα, στον εορτασμό της Εκκλησίας, οργανώνεται παραδοσιακό πανηγύρι με ψητά, βιολιά, τραγούδια και χορούς.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου